Wat is het verschil tussen een burn-out of overspannen zijn?

Je zit aan je bureau met je een kop thee in je  hand, starend naar je scherm vol ongelezen mailtjes. Je to-do lijst groeit terwijl je naar je laptop kijkt en je hebt geen idee hoe je het allemaal gedaan moet krijgen. Niet vandaag, maar zelfs niet in een week. Je bent moe en kan je niet concentreren. Daarbovenop ben je prikkelbaar en je concentratie is ver te zoeken. Misschien heb je jezelf al eens afgevraagd: Ben ik overspannen? Of is dit een burn-out? Is dat eigenlijk iets?

Overspannen: als de rek er even uit is

Overspannenheid ontstaat vaak na een korte, maar heftige periode van stress. Denk aan een pittig project op werk, spanningen thuis, of simpelweg te veel hooi op je vork. Je voelt je moe en onrustig en bent snel afgeleid. Je hoofd draait overuren en je bent sneller boos of huilt meer dan je van jezelf gewend bent. Vaak heb je moeite met slapen of doorslapen omdat je hoofd zo druk is. Overspannen zijn is je lichaam dat zegt: "Nu even pauze." Met rust, structuur en begeleiding kun je daar ook echt van herstellen – vaak binnen enkele weken tot maanden.

Burn-out: als je systeem echt ‘uit’ gaat

Een burn-out is geen kort moment van stress, maar het resultaat van langdurig over je grenzen gaan. Vaak maanden, soms jaren. Een burn-out kan beginnen met overspannenheid, maar je bent zo lang doorgegaan op wilskracht, dat je op een dag wakker wordt en voelt: ik kan gewoon niet meer. Je bent mentaal en fysiek volledig uitgeput. Geen energie, geen zin, geen plezier, geen focus. Zelfs dingen die je eerst leuk vond, kijk je tegenop. Je kan je niet meer concentreren op simpele taken en hoewel je doodmoe bent, is je hoofd zo druk dat je niet echt kan ontspannen of slapen.

Herstellen van een burn-out is een intens proces. Dit is geen kwestie van “even een weekje vrij nemen” – het vraagt om echte verandering. In hoe je leeft, werkt, voelt en keuzes maakt.

Wat is nou echt het verschil?

Het verschil tussen overspannen zijn en een burn-out zit ’m vooral in de duur en diepte van je klachten. Overspannenheid is heftig, maar meestal relatief tijdelijk. Het ontstaat door voornamelijk externe oorzaken zoals even een piek in drukte of stress. Een burn-out is diepgaand. Hier liggen niet alleen externe piek-oorzaken aan ten grondslag, maar vaak is het een patroon van je eigen grenzen overgaan dat je in je hele leven (zowel werk als privé) ziet terugkomen.

Het verschil weten tussen overspannen en burn-out helpt je om keuzes te maken. Want of je overspannen bent of een burn-out hebt, vraagt om een ander herstelplan. Waar overspannenheid wellicht wél met die lange vakantie te keren is, vraagt een burn-out om professionele begeleiding en langdurig pas op de plaats maken.

Wat kun je nú doen?

Sta stil. Voel je lijf en kijk eerlijk naar de afgelopen periode. Is er sprake van een piek in drukte waardoor je nu overspannen bent? Of is het een patroon dat je herkent en heb je hier vaker en wellicht op meerdere vlakken last van? Als je je patronen leert kennen (zoals perfectionisme, please-gedrag, altijd ‘aan’ staan) kan je ze aanpakken.

Ben eerlijk in wat er aan de hand is en praat hierover met iemand die je vertrouwt. Hoe kijkt je omgeving naar je situatie? Vaak is het makkelijk voor iemand anders om te zien wat er speelt dan voor jezelf.

Zet je herstel op de eerste plaats. Ja, dat mag! Je hoeft niet te wachten tot je instort om te veranderen. Je mag kiezen voor rust, zelfzorg en herstel, zónder jezelf te verliezen in alles wat ‘moet’.

Het is makkelijk om jezelf voorbij te lopen omdat je zo gewend bent om door te gaan, voor anderen te zorgen, de boel draaiende te houden. Maar of je nu overspannen bent of je een burn-out hebt, je lichaam en je geest proberen je iets te vertellen. En het is tijd om écht te luisteren.